tel. 65 573 91 46
12 sposobów na supermózg, jak przetrwać i dobrze sobie radzić w pracy, domu i szkole w czasach pandemii. Nasze rady z okazji Światowego Tygodnia Mózgu.
W dzisiejszym świecie, który rządzi się pieniędzmi, karierą i luksusem oraz w czasach pandemii, każdy z nas dąży do wysokiego wykształcenia oraz zamożności. Z jednej strony zmusza nas praca, a z drugiej chcemy dla siebie jak najlepiej. Aby mięć sprawny i ciągle młody mózg musimy przestrzegać pewnych zasad. Aby nasz mózg był w dobrej kondycji, abyśmy mogli normalnie funkcjonować. Jednak zazwyczaj nie myślimy o tym jak stworzyć dobry program żywieniowy dla mózgu. Trzeba przyznać, że jak na tak ważny organ, nie ma zbyt wygórowanych potrzeb. Tym bardziej zastanówmy się czy pomagamy mu w codziennej, ciężkiej pracy, czy ignorujemy kilka prostych, ale niezbędnych zasad, dzięki którym zachowamy go w zdrowiu jak najdłużej.
Mózg człowieka dorosłego, jest zaskakująco plastyczny. Mogą wytwarzać się w nim nowe połączenia oraz tworzyć nowe neurony. Wynika z tego kilka możliwych nawyków, które mogą udoskonalić funkcjonowanie Twojego mózgu. Naukowiec Johna Medine ,który uświadamia, że nigdy nie jest za późno, aby połaskotać i pobudzić swoje neurony, ukazuje 12 sposobów na super mózg.
1. Ćwiczenia fizyczne zwiększają moc mózgu.
Wraz z wiekiem wzrasta sprawność ruchowa dziecka. Wykonuje ono coraz bardziej skomplikowane czynności. Ruchy stają się zręczniejsze i dokładniejsze. Nasze mózgi zostały stworzone dla ludzi chodzących około 20 km dziennie. Jeśli chcesz lepiej funkcjonować w pracy, szkole, domu - chodź! Dzięki ćwiczeniom więcej krwi dociera do mózgu, a wraz z nią odżywcza glukoza, tlen zabierający toksyny i białka wpływające na połączenia neuronalne. Gimnastycy wykonywujący ćwiczenia fizyczne osiągają zdecydowanie lepsze wyniki w zadaniach związanych z pamięcią długoterminową, skupieniem uwagi, zapamiętywaniem od tzw. kanapowców. Nasz mózg stanowi około 2 procent masy ciała człowieka, ale zużywa 20 procent energii. Mózg ludzki pracuje na pełnych obrotach, zużywa bardzo dużo energii. Do podstawowych rzeczy, które są potrzebne człowiekowi do życia to picie, jedzenie oraz powietrze. Człowiek bez jedzenia przeżyje 30 dni , bez picia 7 dni. Natomiast w przypadku braku tlenu mózg może działać nie dłużej niż pięć minut. Można dojść do wniosku, jaką istotną rolę odgrywają ćwiczenia fizyczne. One zwiększają przepustowość naczyń krwionośnych, czyli zapewniają organizmowi lepszy dostęp do tlenu. Podczas ćwiczeń zwiększa się objętość krwi w obszarze mózgu zwanym zakrętem zębatym. Zakręt zębaty jest ważnym elementem hipokampa, struktury odpowiedzialnej za pamięć.
Wszystkie badania wskazują iż aktywność fizyczna to cukierek dla umysłu. Wszystko co potrzebne człowiekowi dla lepszego funkcjonowania to ruch. W dzisiejszych czasach zmagamy się z epidemia otyłości. Korzyści z ćwiczeń są nieskończone, ponieważ ich wpływ ciągnie się na cały organizm, zmieniając większość układów fizjologicznych. Ćwiczenia fizyczne wzmacniają mięśnie i kości, sprzyjają regulacji apetytu, zmieniają profil lipidowy krwi, zmniejszają ryzyko zachorowania na nowotwory, poprawiają układ odpornościowy. Ćwiczenia aerobowe, wykonywane zaledwie dwa razy w tygodniu, zmniejszają o połowę ryzyko wystąpienia demencji. W przypadku zachorowań na , Alzheimera zmniejszają o 60 procent. Oto kilka pomysłów wykorzystania efektów ćwiczeń w praktycznym świecie edukacji i pracy:
• Oderwać się od spraw codziennych i dwa razy dziennie wykonać jakieś ćwiczenia fizyczne
• Bieżnie w klasach i biurach !!!!!
2. Mózg jest owocem ewolucji
W naszych głowach jest nie jeden mózg, a trzy: zaczęło się od mózgu gadziego, żeby oddychać i przeżyć, potem wykształcił się mózg ssaka a na koniec wyewoluowała kora nowa czyli potężny ludzki mózg. Stworzony jest do:
rozwiązywania problemów związanych z przetrwaniem w niestabilnym otoczeniu zewnętrznym i do robienia tego w niemal stałym ruchu.
3. Okablowanie czyli plastyczność mózgu.
To co robisz i czego się uczysz dosłownie wpływa na kształt Twojego mózgu. Nie ma dwóch takich samych mózgów. Ta sama informacja w dwóch mózgach jest przechowywana w kompletnie inny sposób. Różne obszary mózgu rozwijają się w różnym tempie u różnych osób. Wszystko to jest związane z okablowaniem własnego mózgu. Aby to zrozumieć ,omówię konkretnie co się dzieje z mózgiem podczas nauki oraz omówimy rolę doświadczenia w rozwoju mózgu. Nasz mózg uczy się nieustannie, a więc nieustannie zmienia się jego okablowanie. Mózg działa jak mięsień: im bardziej go wykorzystujesz, tym jest większy i złożony. Czynności fizyczne, które wykonujesz wpływają na strukturę twojego mózgu. Podczas uprawiania sportu , podczas gry na instrumentach Twój mózg jest w istotny sposób okablowany.
Mózg każdego noworodka wymaga tzw. „ montażu” czyli zmontowania. Najwyższe programy konstrukcyjne nie będą zakończone przed osiągnięciem dwudziestki, a pełną dojrzałość potrwa do połowy czterdziestki. Kiedy dziecko kończy trzy lata, połączenia w niektórych miejscach jego mózgu zostają podwojone lub potrojone. Następnie około ósmego roku życia dzieci znów mają tyle połączeń nerwowych w mózgu , co dorośli.
Nie dość, że mózg każdego pracownika, każdego ucznia są odmiennie okablowane , to jeszcze neurologiczne różnice mogą być prognostykiem umiejętności , przynajmniej w wypadku mowy. A co istotne nie ma dwóch ludzi, którzy przechowywaliby tę sama informację w ten sam sposób i w tym samym miejscu. W naszym świecie istnieje mnóstwo sposobów , by podnieść poziom inteligencji przy czym wielu z nich nie da się wykazać testami IQ .
4. Koncentracja –nie zwracamy uwagi na nudne sprawy.
Pojęcie koncentracja w tematyce psychologii oznacza zjawisko polegające na skupieniu, ześrodkowaniu uwagi , skierowaniu jej na określoną myśl, zagadnienie, wydarzenie, sytuację czy zjawisko i zapamiętaniu w swoim umyśle.
Skupienie uwagi podczas procesu uczenia się jest bardzo istotne. Nasz mózg gdy jest w pełni pobudzony każde doświadczenie koduje sobie w głowie do końca życia. Należy pamiętać, że im więcej uwagi umysł poświęca danemu bodźcowi z tym większą dbałością informacja będzie zakodowana i przechowywana. Większe skupienie uwagi równa się lepszemu przyswojeniu wiedzy, usprawnia zapamiętywanie czytanego materiału, dokładność i klarowność pisania, przyswojenie wiedzy materiału z danego przedmiotu.
Pewne publikacje potwierdzają pewien fakt, iż słuchacze zwykle odpadają z wykładu , zanim minie kwadrans. Po wykonaniu badań stwierdzono że można ponownie przyciągnąć ich uwagę poprzez :
• Niektóre doświadczenia sugerują, że proste żucie gumy zwiększa poziom koncentracji i czujność, lecz niejasny jest mechanizm takiego działania. Guma poprawia koncentrację prawdopodobnie tylko w określonych warunkach, jeśli żuje się ją przez pięć minut tuż przed wykonaniem zadania wymagającego skupienia i działa tylko przez krótki czas, 15-20 minut
• Niektóre rodzaje powolnej muzyki wywołują krótkotrwały efekt poprawy skupienia, tzw. efekt Mozarta.
• Przyjemne zapachy prawdopodobnie poprawiają koncentrację i pamięć. Działa tak olejek lawendowy czy miętowy. Niektóre zioła poprawiają pracę mózgu , dlatego że polepszają nastrój, wzbudzając pozytywne, pobudzające emocje.
• Kofeina, np. w formie kawy lub herbaty, jest relatywnie bezpieczną substancją poprawiającą funkcje koncentracji.
• Podczas pewnego doświadczenia wykazano , że jaskrawe ściany w szkolnych klasach mogą pogarszać koncentrację uczniów i ich wyniki na testach . Także kolory ścian mogą wpływać na pracę mózgu, ale efekty nie są duże a wyniki badań niejednoznaczne. Najlepsze jednolite barwy, odcienie niebieskiego, zielonego czy czerwieni.
• Podczas wykładu zrobić przerywnik w formie opowiadania lub zdarzenia o dużym ładunku emocjonalnym
5. Pamięć krótkoterminowa – powtarzaj, by zapamiętać.
Pamięć to jedna z funkcji ludzkiego umysłu, zdolność poznawcza do przechowywania, magazynowania i odtwarzania informacji o doświadczeniach. Istnieją różne sposoby klasyfikacji pamięci w zależności od czasu jej trwania, charakteru i sposobu przypominania.
Pamięć krótkoterminowa (pamięć świeża) jest jednym z typów pamięci do naszej dyspozycji. Informacja wpływająca do mózgu jest dzielona na małe kawałki, które są przechowywane w różnych częściach kory mózgowej. To, czy coś zapamiętamy czy zapomnimy zależy od pierwszych kilku sekund od pojawienia się informacji. Im bardziej pracochłonne jest kodowanie pamięci w czasie pierwszych chwil, tym będzie ona trwalsza. Możesz zwiększyć swoje szanse przypomnienia sobie czegoś, jeśli odtworzysz sytuację, która towarzyszyła procesowi umieszczania tego w mózgu. Ludzki mózg korzysta z wielu systemów pamięci. Jeden z nich składa się na kilka następujących etapów : kodowanie, magazynowanie, pozyskiwanie i zapominanie. Kodowanie zachodzi na samym początku procesu uczenia się i to podczas tego procesu mózg po raz pierwszy spotyka jakąś informację. Końcowy etap magazynowanie można powiązać z drogą zalana asfaltem. Neurony znajdujące się w korze mózgowej są aktywowane do każdego zdarzenia i maja istotny wpływ na trwałe magazynowanie wspomnień. Trzecia własność zapamiętywanie polega na magazynowaniu zdarzeń za pomocą tych samych neuronów, które były na początku powołane do kodowania. Człowiek lepiej zapamiętuje przykłady z życia wzięte, które sprawiają że informacja jest bardziej pracochłonna, złożona, lepiej zakodowana, a tym samym lepiej zapamiętana. Sposobem na przypomnienie sobie czegoś, jest odtworzenie sytuacji, która towarzyszyła procesowi umieszczania tego w mózgu .
6. Pamięć długoterminowa – pamiętaj, by powtarzać.
Większość rzeczy zapominamy szybko. To, co zostaje wzmacnia się z czasem dzięki powtórkom. Tak działa pamięć długoterminowa.
Pamięć robocza uważana jest za ruchliwe, tymczasowe miejsce pracy , deskę rozdzielczą używaną przez mózg do przetwarzania świeżo pozyskanej informacji. Brytyjski uczony opisał pamięć roboczą jako układ złożony z trzech czynników:
• Słuchowego - pozwala przechowywać informacje dźwiękowe i jest przydzielony do informacji werbalnej.
• Wzrokowego – pozwala zatrzymać niektóre informacje wizualne; ta pamięć przepisana jest do wszystkich obrazów i przestrzeni
• Wykonawczego – to tzw. bufor zdarzeń , przechowywane są w nim wszelkie informacje na temat następstwa zdarzeń w pamięci roboczej.
Większość wspomnień znika w ciągu kilku minut, ale niektórym udaje się przetrwać i z czasem ulegają wzmocnieniu. Nasze mózgi dają nam podobny obraz rzeczywistości, iż mieszają wiedzę nową ze wspomnieniami z przeszłości a następnie magazynują to wszystko w całość.
Sposobem aby nasza pamięć długoterminowa była bardziej wydajna, jest łagodne włączanie nowych informacji oraz ciągłe ich powtarzanie w płynnym czasie .
7. Sen- wyśpij się.
Pojęcie „sen” oznacza stan czynnościowy ośrodkowego układu nerwowego, cyklicznie pojawiający się i przelotny w rytmie dobowym, podczas którego następuje zniesienie świadomości i bezruch. Sen jest niezbędny dla zachowania zdrowia ciała i umysłu. Sen to najlepszy kosmetyk dla człowieka. Podczas snu Twój mózg naprawia uszkodzenia, porządkuje i zapamiętuje nowe informacje, a niekiedy nawet rozwiązuje problemy, z którymi nie radzisz sobie na jawie. Kiedy człowiek śpi , jego neurony przejawiają gwałtowną i rytmiczną aktywnością, być może odgrywając na nowo wszystko, czego mózg nauczył się w ciągu całego dnia. Już po 2–3 nieprzespanych nocach dramatycznie pogarsza się kondycja fizyczna i psychiczna, słabnie pamięć i zdolność koncentracji. Niedobór snu wpływa ujemnie na aktywność, obniża odporność na choroby, zwiększa ryzyko wypadków. Krótko mówiąc: sen to zdrowie. Ludzie różnią się pod względem ilości snu potrzebnego do regeneracji, ale biologiczny pociąg do popołudniowej drzemki jest uniwersalny. To nieprawda, że podczas snu mózg nie pracuje. Przeciwnie - nie tylko konsoliduje nasze wspomnienia, ale reorganizuje je i wybiera najbardziej przydatne informacje, co poprawia twórcze myślenie .
Znaczenie snu w fizjologii nie jest dokładnie znana, jednakże ze względu na powszechność zjawiska przypuszcza się, że ma duże znaczenie dla układu nerwowego. Istnieje dodatnia korelacja pomiędzy rozwojem układu nerwowego a występowaniem snu. Sen wpływa na
• oszczędność energii (spadek temperatur)
• gospodarkę hormonami (depresja )
• konsolidację pamięci
• stymulacje neuronów, które nie były aktywne podczas czuwania (nieużywane połączenia synaptyczne mogą zanikać)
• zaniknięcie aktywności neuronów
Sen ma duże znaczenie dla pamięci i efektywnego funkcjonowania mózgu. Śpij dobrze, myśl sprawnie. Krótki sen szczególnie upośledza funkcjonowanie mózgu i może przyczyniać się do problemów z zapamiętywaniem oraz koncentracją. Niewyspani ludzie, szczególnie młodzi, są średnio bardziej otyli . Niewyspany mózg dosłownie się kurczy. Wśród nastoletnich uczniów najwyższe oceny mają zwykle ci, którzy się wysypiają. Licealiści i licealistki, które podczas weekendów kładą się spać dużo później, niż w czasie dni nauki, nie dość, że często mają gorsze oceny, to jeszcze skarżą się na senność, depresyjny nastrój i inne problemy .
8. Stres – źle wpływa na mózg a między innymi na proces uczenia się.
Należy uwzględnić że stres stresowi jest nierówny. Pewne rodzaje stresu w jakimś stopniu upośledzają proces uczenia się, ale również w drugą stronę stres ma ulepszającą zdolność poznawczą. Stres musi wywoływać gwałtowną reakcję fizjologiczną oaz czynnikiem stresującym (stresor) musi wywoływać awersję natomiast osoba będąca w stresie nie czuje się na siłach aby zapanować nad stresem. Jeśli zaobserwujesz te trzy składniki jednocześnie to mamy do czynienia ze stresem .
Podczas sytuacji stresujących organizm reaguje w sposób obronny: serce bije gwałtownej, ciśnienie krwi wzrasta, czujesz gwałtowny wzrost ciepła oraz energii. Objawy te świadczą o pobudzeniu hormonu jakim jest adrenalina, który znajduje się w podwzgórzu twojego mózgu. Kolejnym hormonem, który występują podczas reakcji stresujących jest kortyzol , uwalniany jest przez nadnercze. Stres pomaga nam radzić sobie z zagrożeniami, aby powstrzymać nas przed prokreacją. Stres jest stanem SUBIEKTYWNYM. To dany człowiek nadaje wartość sytuacji, tak a nie inaczej ją ocenia np. jako trudną, niebezpieczną.
Jeśli stres trwa dłużej , szkodzi nie tylko mózgowi ale i również wpływa na inne narządy i układy człowieka. Skutki stresu:
• Skłonność do silnych, gwałtownych reakcji wybuchowości, wzrost skłonności do płaczu lub agresji
• Chwiejność emocjonalna, zmienność nastrojów
• Poczucie wyczerpania emocjonalnego
• Człowiek staje się bardziej konfliktowy
• Ogólne poczucie osłabienia, zmęczenia
• Bezsenność
• Zaburzenia odżywiania
• Choroby psychosomatyczne: nadciśnienie, choroba wieńcowa, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, nowotwory i inne
• Obniżenie układu odpornościowego, zwiększenie zachorowań
Najgorszym rodzajem stresu jest przeświadczenie, że nie ma się stałej kontroli nad problemem- człowiek jest bezradny. Stres pod wpływem emocji ma olbrzymi, ogólnospołeczny wpływ na naukę dzieci w szkołach oraz na wydajność pracowników w miejscach pracy .
9. Integracja sensoryczna –stymuluj kilka zmysłów naraz.
Integracja sensoryczna to proces dzięki, któremu mózg otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów segregując, rozpoznając interpretując i integrując ze sobą i wcześniejszymi doświadczeniami odpowiada adekwatną reakcją.
Przyswajamy informację o jakimś wydarzeniu za pomocą swoich zmysłów, z kolei przetwarzamy ją na sygnały elektryczne ( dla obrazów, dla dźwięków), następnie sygnały te są rozprowadzane po różnych częściach mózgu, po czym rekonstruujemy zdarzenie i tworzymy całość. Uczymy się najlepiej korzystając z wielu zmysłów. Połączenie wzroku, słuchu, węchu, dotyku, ruchu pozwala nam uczyć się szybciej i na dłużej zapamiętywać. Zapachy jakie doświadczyliśmy przywołują wspomnienia, ponieważ bodźce węchowe omijają wzgórze i docierają bezpośrednio do swoich miejsc przeznaczenia. Emocjami zarządza ciało migdałowe.
Podczas kariery Mayera , który sformował pewną liczbę zasad multimedialnej prezentacji, łącząc to co wiemy z odkryciami empirycznymi na temat ,jak bodźce multimedialne wpływają na proces uczenia się człowieka. Wyróżniamy pięć zasad:
- Multimedialna – uczniowie lepiej zapamiętują jak dany materiał im jest przekazywany na obrazkach niż w słowach.
- Czasowego sąsiedztwa – uczniowie lepiej się uczą ,jeśli materiał z prezentacji jest jednocześnie z obrazem i słowem
- Miejscowego sąsiedztwa –uczniowie uczą się lepiej gdy słowa i odpowiadające im obrazy znajdują się na ekranie obok siebie
- Spójności przestrzennej – uczniowie uczą się lepiej jeśli dodatkowe informacje są przekazywane oddzielnie
- Modalności – uczniowie uczą się lepiej, gdy animacje połączone są z narracją
10. Wzrok – wygrywa z wszystkimi zmysłami.
Wzrok jest to zdolność do odbierania bodźców wywołanych przez pewien zakres promieniowania elektromagnetycznego ze środowiska oraz ogół czynności związanych z analizą tych bodźców, czyli widzeniem. Wzrok jest naszym dominującym zmysłem, zabiera połowę zasobów mózgu! Dlatego najlepiej uczymy się dzięki obrazom, a nie pisanym lub mówionym słowom. Należy pamiętać ,że nie widzimy oczami a widzimy mózgiem. Człowiek widzi to , co mówi nam o otoczeniu nasz mózg, i nie jest to 100% prawdziwy obraz.
Stwierdzenie że widzimy mózgami jest istotne, po wielu latach badań cały mechanizm wygląda tak. Po pierwsze światło ( grupki fotonów) dostaje się do naszych oczu, z kolei ulega zakrzywieniu w rogówce, która jest wypełniona płynem. Następnie światło przenika do soczewki, ulega skupieniu, pada na siatkówkę ,grupa neuronów w tyle gałki ocznej. Cały ten mechanizm powoduje powstanie w neuronach sygnału elektrycznego , które wędrują nerwem wzrokowym , z kolei wpływają w głąb mózgu. Mózg poświęca cała masę swych cennych zasobów myślowych, iż widzenie to połowa tego co robisz. Widzenie jest najlepszym narzędziem uczenia się , tym bardziej jest niezwykły .
Oto kilka pomysłów , które powinni nauczyciele wprowadzić w szkołach aby nasz mózg był bardziej wydajny:
- Nauczyciele powinni dowiedzieć się , czemu obrazy przykuwają uwagę.
- Nauczyciele powinni zastosować animacje komputerowe.
-Obrazki w prezentacji mają moc
11. G ender – mózgi męskie i żeńskie są inne.
Gender to cechy i zachowania uważane w danej kulturze za odpowiednie dla kobiety i mężczyzny Różnice między mózgami kobiety i mężczyzny występują na poziomie strukturalnym i biochemicznym
Kobiety są genetycznie bardzo złożone , iż aktywne chromosomy X w ich komórkach pochodzą zarówno od matki i ojca. Natomiast mężczyźni dziedziczą swe chromosomy X od matki, a ich chromosomy Y mają niespełna setkę genów, w przypadki chromosom X to zdecydowanie więcej.
Kobiety komunikując się z innymi nastawione są na współpracę, nawiązanie i podtrzymanie więzi, wytworzenie atmosfery intymności, bliskości i wspólnoty. Mężczyźni komunikują się głównie w celach pozyskania lub przekazania informacji oraz potwierdzenia swojego statusu w grupie, potwierdzenia swego – jak najwyższego - miejsca w hierarchii.
Specjaliści w zakresie zdrowia psychicznego znają znaczące różnice w rodzaju i nasileniu chorób psychicznych. Kobiety częściej zapadają na depresję a mężczyzn silniej dotyka schizofrenia . Kobiety częściej cierpią na lęki . Zdecydowana większość mężczyźni to alkoholicy i narkomanii, a kobiety cierpią na anoreksje .
12. Odkrywanie - jesteś potężnym, urodzonym odkrywcą.
Niemowlęta pokazują jak się uczymy - nie przez pasywną reakcję na środowisko, ale przez aktywne testowanie, obserwację, stawianie hipotez, eksperymentowanie, wyciąganie wniosków z doświadczeń. Małe dzieci poniżej roku będą systematycznie analizowały obiekt za pomocą każdej sensorycznej broni jaką posiadają- będą kopały , próbowały rozerwać, wsadzały do ucha, do ust. Zachowanie pokazuje jak intensywnie zbierają informacje o otoczeniu.
Badacze wykazali, że niektóre miejsca mózgu dorosłego człowieka są plastyczne jak u niemowląt, a więc mogą w nich powstawać nowe połączenia , stare się umacniają, a z czasem tworzą nowe neurony , co pozwala uczyć się do końca życia. Mózg osoby dorosłej zachowuje przez całe życie zdolność do zmiany swej budowy i funkcji w odpowiedzi na nowe doświadczenie. To co rozpoznajemy i naśladujemy zachowania dzięki „ neuronom lustrzanym” rozsianym po całym mózgu.
