Hejt i cyberprzemoc w Internecie

Cyberprzemoc to seria agresywnych zachowań, celowo i regularnie skierowanych przeciwko bezbronnej osobie. Takie zachowania są regularne, wymierzone w słabszych, intencjonalne.

1. Czym jest cyberprzemoc? Czym się charakteryzuje?
Cyberprzemoc to seria agresywnych zachowań, celowo i regularnie skierowanych przeciwko bezbronnej osobie. Takie zachowania są regularne, wymierzone w słabszych, intencjonalne.
Cyberprzemoc ma najczęściej formę słowną – pojawia się np. w komentarzach, w „memach” czy nagraniach wideo. Może też być bardziej zawoalowana: polegać n wykluczeniu z grupy, manipulowaniu czy nienawiązywaniu relacji.
Cyberprzemoc jest inną formą przemocy rówieśniczej, czyli czegoś, co było znane od pokoleń. Jednak kilka cech powoduje, że w sieci potencjalni agresorzy są bardziej aktywni: są przekonani o anonimowości, działają z ukrycia; mogą spreparować nienawistną treść „na spokojnie”, bez potrzeby reagowania na bieżąco, jak jest np. w przypadku rozmowy osobistej czy wideo; mogą działać w dowolnym czasie, a ofiara nie ma możliwości ucieczki, jak jest w przypadku osobistych kontaktów – jej profil cały czas jest dostępny w sieci.
To powoduje, że skala problemu jest większa niż przed erą cyfrową.

2. Skąd się bierze coraz więcej przypadków cyberprzemoc, hetju
w Internecie, szczególnie wśród młodych ludzi?
Hejt jest zjawiskiem obecnym nie tylko w Internecie, ale i w życiu osobistym. Polega on na negatywnych i agresywnych komentarzach w Internecie lub wrogim odnoszeniu się do jakichś tematów lub osób.
Hejt to pełne nienawiści działania, które przede wszystkim odnoszą się do Internetu. Hejt może być skierowany ku jednej osobie, przedstawicielom konkretnego narodu czy w stosunku do osób o innym światopoglądzie. Dosłownie każdy może stać się obiektem hejtu.
Hejtujemy, ponieważ ,,jesteśmy anonimowi”, a w Internecie robimy to za pomocą słowa pisanego. Nie ma tutaj bezpośredniego kontaktu, możemy schować się za „nickiem” czy zdjęciem. Taka sytuacja ułatwia nam możliwość obrażania osób w Internecie.
Najpopularniejszymi mediami, w których występuje ten problem są Facebook, YouTube, Instagram, Twitter, Twitch i inne. Są to media głównie wykorzystywane wśród młodych ludzi. Pomimo różnych mechanizmów ograniczających to zjawisko stosowanych przez powyższe media hejt jest poważnym problemem. Prawdopodobnymi czynnikami wyjaśniającymi angażowanie się ludzi w zjawisko hejtu w Internecie może być wysoka psychopatia osoby hejtującej.

3.    Jak reagować na hejt? Jak sobie rodzić z mową nienawiści?
Hejt jest pozornie delikatniejszą formą cyberprzemocy. Może polegać na umieszczeniu nienawistnego komentarza, obrazka, filmu czy udostępnieniu takiej treści.
Hejtu i negatywnych komentarzy jest w sieci tak wiele, że czasem może się wydawać, że tworzy go większość osób korzystających z sieci. Tymczasem z badań wynika, że to zaledwie 5%.
Może na początek powiedzmy sobie, jak na nią NIE reagować. Najgorsze bowiem,
co możemy zrobić w takiej sytuacji, to dać się sprowokować hejterowi i zejść do jego poziomu. Mamy niemal stuprocentową gwarancję, że jedyne, co w ten sposób osiągniemy, to eskalacja napięcia i złości. Wdawanie się w słowne przepychanki z agresywną osobą nie prowadzi do niczego dobrego i nie warto tracić na to czasu i nerwów.
Co możemy zatem zrobić w odpowiedzi na hejt? Jeśli dotyczy on konkretnej osoby lub grupy osób (o określonej płci, kolorze skóry, wyznaniu, orientacji seksualnej), zawiera elementy agresji, obraża, odziera z godności, nawołuje do przemocy – możemy zgłosić taki wpis administracji strony internetowej, na której został zamieszczony. Jeśli jest on w jakiś sposób określony i może mieć potencjalnie niebezpieczne skutki (np. organizowanie jakiejś formy ataku na kogoś), powinniśmy zgłosić ten fakt policji i wszelkim innym służbom odpowiedzialnym za podobne sprawy w naszej okolicy.
To, jak reagujemy na hejterski komentarz pod własnym adresem, to już nasza prywatna sprawa. Ważne, by zamiast „karmić” hejtera, należy wytrącić mu w mądry sposób broń z ręki. W zależności od sytuacji i tego, jak poważnie traktujemy jego atak, możemy na przykład: obrócić wszystko w żart; zignorować lub okazać lekceważenie (w granicach kultury);zadawać pytania, które zaskoczą i/lub skompromitują hejtera i jego argumenty; okazać mu ciepło i współczucie.

4. Czy w dzisiejszych czasach, gdy dominuje informacja przesyłana drogą elektroniczną (człowiek czuje się bardziej anonimowy), możliwe jest ograniczanie hejtu?
Skuteczna walka z hejtem jest bardzo trudna, ale możliwa. Ważne jest, aby ludzi uświadamiać czym jest hejt, jak się przejawia i co mogą zrobić, jeżeli są świadkami hejtu.
Hejter nie jest bezkarny. Taka osoba może być sądzona za zniesławienie i może otrzymać karę grzywny, a nawet być pozbawiona wolności.
Metody są bardzo różne. Najlepiej nie czytać negatywnych opinii i nie wchodzić z takimi osobami w dyskusję. Wówczas hejterzy mogą się znudzić i zwyczajnie dać sobie spokój.
Skutecznym sposobem może być zablokowanie konta hejtera. Tak, aby nas i naszej aktywności nie widział. Można również zgłaszać takie konto administratorom oraz właścicielom portali społecznościowych, którzy mogą zablokować lub usunąć hejtera .
Nikt, kto korzysta z sieci, nie jest anonimowy. Każda osobę można ustalić i zlokalizować po indywidualnym adresie IP.

5. Jak skutecznie walczyć z cyberprzemocą? Co robi w tej sprawie Policja?
Cyberprzemoc z reguły jest zwykłym uzupełnieniem prześladowań w świecie realnym. Co zrobić, gdy jesteś jej ofiarą, czy jej świadkiem?Jak przeciwdziałać cyberprzemocy?Co nie działa?Odwoływanie się do empatii
Dlaczego?

* Przekaz: „Twoje działania krzywdzą innych” daje sprawcy przemocy potwierdzenie, że jest skuteczny.

* Celem prześladowań stają się osoby spostrzegane jako słabe, z deficytami, tzw. „osobniki omega. Empatię wzbudzają naturalnie osoby miłe, lecz te które spotkał wypadek losowy.

* Odwoływanie się do empatii to próba wymuszenia na obserwatorach postawy szlachetności i heroizmu - jeśli tego nie wynieśli z domu, nie wymusi tego „lekcja empatii”.

Co może pomóc?

Ochrona prześladowanego przez grupę.Nie ochronicie prześladowanego na zasadzie: „Jesteś jednym z nas, przyjaźnimy się.”, czy na siłę przyjmiecie go do swojej paczki - to będzie sztuczne i nie zadziała. Ochronicie go stosując zasadę: „My nie pozwolimy cię prześladować, z resztą radź sobie sam.” Możecie zrobić jednak coś więcej. Możecie zaproponować nauczycielom, na początek kilku wybranym, aby przez jedno półrocze co lekcję zmieniali miejsce siedzenia wszystkich w klasie. Na przykład przy wejściu do klasy każdy losuje miejsce. Tak, by każdy miał okazję usiąść z każdym. Co to daje? Można lepiej poznać wszystkich ludzi, w tym „prześladowanego”. Trudniej robić krzywdę komuś, kto przed chwilą pożyczył ci długopis, czy pomógł w zadaniu. Prosta rzecz - na kilku lekcjach
w czasie półrocza spotykasz się z każdą osobą z klasy w jednej ławce, co pomaga przezwyciężyć niechęć i buduje współpracę w klasie.
Co możesz zrobić, jeśli jesteś prześladowana/y?

*Znajdź przyjaciół poza szkołą - realnych, nie wirtualnych.
* Ty pomagaj innym! Zaangażuj się w wolontariat. Dzięki temu poczujesz jak bardzo jesteś wartościowy.
* Zastanów się, jak ludzie z reguły tobie dokuczają i jak nawykowo reagujesz. Przygotuj kilka innych – nowych reakcji i wypróbuj. Zobacz przykład poniżej.
*Warto poznać polski kodeks karny, a w razie potrzeby go wykorzystać.
* Gromadź zewnętrzne dowody sukcesu, to podniesie ciebie na duchu w trudnych chwilach.

A teraz nieco teorii - definicje:

Zgodnie z definicją podaną przez Komendę Wojewódzką w Poznaniu CYBERPRZEMOC to: prześladowanie, nękanie, wyśmiewanie innych osób z wykorzystywaniem Internetu i narzędzi typu elektronicznego takich jak: SMS, e-mail, witryny internetowe, fora dyskusyjne, portale społecznościowe i inne. Wiele z negatywnych zachowań, do których dochodzi za pośrednictwem sieci, spełnia znamiona czynu zabronionego, czyli przestępstw określonych przez kodeks karny. Najczęstsze formy cyberprzemocy to rozsyłanie kompromitacjach materiałów, nękanie, grożenie, szantażowanie w sieci, rozsyłanie otrzymanych danych
i wiadomości (np. zapisy rozmowy, kopie e-mail), tworzenie kompromitujących i ośmieszających stron internetowych, blogów, rozsyłanie niechcianych filmów, zdjęć, informacji, pisanie obraźliwych komentarzy na forach internetowych, komunikatorach, blogach, portalach społecznościowych, podszywanie się pod inną osobę na portalach społecznościowych, na blogach, wiadomościach e-mail lub komunikatorach, włamania na konta pocztowe i konta komunikatorów, w celu rozsyłania kompromitujących wiadomości.
Wszystko to traktowane jest jak przestępstwo i może być ścigane. Prześmiewczy argument: „Halo policja, proszę przyjechać na Facebooka!” może odbić się czkawką osobie, której wydaje się, że może bezkarnie prześladować innych.

Przepisy prawne w polskim kodeksie karnym, na podstawie których można ścigać cyberprzemoc:
•    art. 190 § 1 - groźby karalne
•    art. 190a § 1 i § 2 - stalking, kradzież tożsamości
•    art.200 - seksualne wykorzystanie małoletniego poniżej lat 15
•    art. 202 § 2 - prezentowanie treści pornograficznych małoletniemu
•    art.202 § 3 - produkcja i rozpowszechnianie pornografii dziecięcej
•    art.202 § 4 - utrwalanie pornografii dziecięcej
•    art.202 § 4a - sprowadzanie i posiadanie pornografii dziecięcej
•    art.202 § 4b - produkcja, rozpowszechnianie, posiadanie treści pornograficznych przedstawiających wytworzony lub przetworzony wizerunek małoletniego uczestniczącego w czynności seksualnej (anime, manga, hentai, komiksy, itd.)
•    art.202 § 5 - przepadek narzędzi i przedmiotów służących do popełniania przestępstw z art. 202 k.k.
•    art. 212 § 1 i 2 – pomówienie, x art. 216 § 1 i 2 – znieważenie
•    art. 268 § 1 – naruszenie prawa do zapoznania się z informacją
•    art. 286 § 1 – oszustwo, x art. 287 § 1 - oszustwo komputerowe.

6. Jaka jest odpowiedzialność karna/cywilna, szczególnie dla nieletnich, za popełnienie czynów zabronionych związanych z cyberprzemocą, hejtem?
Jeśli chodzi o odpowiedzialność karną w Polsce tow dniu 6 czerwca 2011 r. weszła w życie poprawka do ustawy – Kodeks karny, opublikowana w Dz.U. z 2011 r. nr 72, poz. 381, uznająca cyberprzemoc, jak i stalking w Polsce za czyn zabroniony. Obecnie czyn ten podlega karze na podstawie art. 190a K.k.[13][14]:

§1: Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§2: Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej.

§3: Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§4: Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Wprowadzenie art. 190a do Kodeksu karnego zakończyło w Polsce okres bezkarności osób posługujących się Internetem w celach nękania innych osób. Niezależnie od tego uregulowania prawnego nadal pozostają karalne również m.in. pomówienie, zniewaga, groźba karalna, niszczenie danych informatycznych i utrudnianie dostępu do danych informatycznych, które mogą być przejawami cyberprzemocy. Niezależnie od ochrony prawnokarnej pokrzywdzonego, osoba taka może pozwać dodatkowo prześladowcę jako poszkodowany w procesie cywilnym np. o naruszenie dóbr osobistych.

7. Jak my, zwykli internauci, możemy pomóc Policji w łapaniu cyberprzestępców?
W razie wystąpienia cyberprzemocy, w pierwszej kolejności należy zabezpieczyć dowody, przygotować zrzuty ekranu, zapisać e-maile itp.Następnie należy powiadomić administratora serwisu o fakcie przemocy i dążyć do zablokowania konta osoby agresywnej.
O ile to możliwe, warto skontaktować się ze sprawcą, przedstawiając mu oczekiwanie, by zakończył przemoc i usunął z sieci wszystkie jej pozostałości. Osobie, która jest ofiarą przemocy w sieci, należy udzielić wsparcia.Jeśli sytuacja dotyczy dzieci lub młodzieży, koniecznie należy poinformować szkołę, wychowawcę i podjąć współpracę z placówką.
Jeśli cyberprzemoc ma znamiona przestępstwa lub wykroczenia, należy poinformować o tym fakcie policję.Ze wszystkimi pytaniami można dzwonić pod numer 800 100 100 – telefon zaufania dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa w sieci
Dla dzieci i młodzieży działa telefon zaufania 116 111[15].

8. Czy warto zgłaszać takie sprawy? I jak to robić?
Zachowania takie jak dręczenie, nękanie, prześladowanie, podszywanie się pod inne osoby
i kradzież tożsamości w Internecie są zabronione. Zgłaszaj je administratorom portali. Warto dołączać dowody cyberprzemocy.Treści wiadomości, zdjęcia, filmy, zrzuty ekranu ze stron i portali internetowych (print screeny), adresy stron i nazwy użytkowników – wszystko to przyda się w momencie, kiedy będziecie chcieli zareagować na cyberprzemoc, której ofiarą jest np. dziecko.
Większość serwisów społecznościowych w swoich regulaminach ma zapisy dotyczące cyberprzemocy. Jeśli widzimy, że na danym portalu dochodzi do tego rodzaju zachowań, reagujmy. Zgłośmy to administratorowi strony i zażądajmy interwencji – zablokowania konta agresora lub usunięcia szkodliwych treści.  Takiego zgłoszenia może dokonać nie tylko ofiara cyberprzemocy, poszkodowany, ale i jej świadek
Administrator ma obowiązek zareagować. Do podjęcia działania zobowiązuje go art. 14 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Warto pamiętać, aby zgłaszając naruszenie, powołać się na odpowiedni przepis regulaminu danego serwisu oraz dołączyć dowody cyberprzemocy. Nie kasuj. Zapisuj.
Jak możesz zarejestrować dowody cyberprzemocy?
Jeśli jesteś ofiarą lub świadkiem tego rodzaju zachować na stronach internetowych lub portalach społecznościowych – zachowaj kopię materiału, który widzisz na ekranie.
Jesteś nękany lub widzisz, że ktoś jest nękany na czacie internetowym? Podobnie jak w przypadku stron www – zachowaj zrzut interesującej Cię strony.

Jeśli dziecko dostaje obraźliwe wiadomości sms? Nie kasujcie ich. Zapiszcie wszystkie
w pamięci telefonu – zarówno wiadomości tekstowe, jak i te nagranie na pocztę głosową.

Jeśli ktoś nęka lub Ciebie przez komunikator internetowy – możesz skopiować rozmowę, wkleić ją do dokumentu Word (lub innego edytora tekstu), zapisać i jeśli chcesz - wydrukować.

Oprawca wykorzystuje pocztę e-mail? Zachowaj wiadomości. Uwaga! Całe wiadomości – nie tylko sam tekst. Pełna wiadomość zawiera informacje o jej pochodzeniu, a to ważne.

Poważne przypadki cyberprzemocy, będące naruszeniem prawa (np. groźby karalne, propozycje seksualne, publikowanie nielegalnych treści itp.), powinny zostać zgłoszone na policję lub do prokuratury. W imieniu osoby niepełnoletniej zgłoszenia dokonują rodzice lub opiekunowie prawni. Jeżeli widzisz w sieci, coś co Cię niepokoi – nie wahaj się. Reaguj, zgłaszaj!

Źródła przekazanych informacji: www.rpo.pl, www.bitdefender.pl,
www.fundacja.orange.pl